Η Βυζαντινή ή Ορθόδοξη Αγιογραφία ή Εικονογραφία είναι η ζωγραφική τέχνη που εικονίζει πρόσωπα Αγίων ή θέματα από τη ζωή και την ιστορία της Εκκλησίας, ιδιαίτερα του Ιησού Χριστού και της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Η Βυζαντινή Αγιογραφία είναι κυρίως Θεολογική Ζωγραφική, που σημαίνει ότι χρησιμοποιεί τα σχήματα και τα χρώματα της ζωγραφικής τέχνης για να φανερώσει τις Χριστιανικές Αλήθειες.

Η Βυζαντινή Αγιογραφία είναι όμως αφαιρετική τέχνη, απεικονίζει δηλαδή τα σώματα και τα πράγματα, όχι στις γήινες καταστάσεις τους, αλλά στη μεταμορφωμένη τους κατάσταση, όπως θα είναι στην αιωνιότητα της Βασιλείας του Θεού.

Βυζαντινή Φορητή Εικόνα

Η Βυζαντινή Φορητή Εικόνα ή Αγιογραφία είναι η ζωγραφική παράσταση του προσώπου του Ιησού Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων της Εκκλησίας μας, καθώς και διαφόρων Ιερών θεμάτων από την ιστορία της Αγίας Γραφής και την παράδοση της Εκκλησίας μας, πάνω σε ειδικά επεξεργασμένη ξύλινη επιφάνεια.

Ρόλος της Φορητής Εικόνας είναι να έρχεται σε άμεση επαφή με τον πιστό, ο οποίος προσεύχεται μπροστά από αυτήν και την προσκυνά σκεπτόμενος τον άγιο και σεπτό βίο και πολλές φορές τον μαρτυρικό θάνατο του εικονιζόμενου προσώπου. Η Φορητή δηλαδή Εικόνα αποτελεί λατρευτικό αντικείμενο που φέρνει σε επαφή τον ορατό γήινο κόσμο με τον αόρατο κόσμο της Βασιλείας του Θεού.

Η θαυματουργική ενέργεια μιας Εικόνας δεν προέρχεται από τα υλικά της ή από την ποιότητα της τεχνοτροπίας της ή από τον άνθρωπο που την ζωγραφίζει, αλλά από τη διαμεσολάβηση του εικονιζόμενου προσώπου, μεταξύ του προσευχόμενου πιστού και της Θείας Χάρης του Θεού, γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα τη δύναμη της πίστεως και της προσευχής.

Εργαλεία και Υλικά Αγιογραφικής Τέχνης

Τα πιο κάτω υλικά αποτελούν τα εφόδια ενός αγιογράφου για την κατασκευή μιας Φορητής Εικόνας:

Καβαλέτο (1)
Καλάμι στήριξης χεριού (2)
Χαρτί ακουαρέλας για προσχέδια (3)
Διαφανές χαρτί (4)
Διαβήτης, μολύβι και γομολάστιχα (5)
Ξύλο (6)
Πλάκα ζαρντέν ή κουνελόκολλα σε σκόνη (7)
Τσίγκος (8)
Στόκος (9)
Γυαλόχαρτα ψιλά (10)
Κερί μέλισσας (11)
Νέφτι (12)
Μαστίχα Χίου ή λιβάνι τριμμένο σε σκόνη (13)
Τρίωρο μιξιόν (14)
Αμπόλι κόκκινο (15)
Αυγοθήκη-Παλέτα (16)
Μέλι (17)
Ρακή (18)
Φύλλα χρυσού, αργύρου και μπρούντζου (19)
Γομαλάκα λευκή (20)
Οινόπνευμα (21)
Μαξιλάρι (22)
Μαχαίρι (23)
Φτέρη (24)
Αχάτη (25)
Πινέλα μαλακά & μακρύτριχα (26)
Πινέλο μαλακό & πλατύ, για βερνίκι (27)
Κρόκος αυγού αναμειγμένος με ξύδι (28)
Χολή βοδιού (29)
Χρώματα σε σκόνη (30)


Τα βασικά χρώματα που χρησιμοποιεί ένας αγιογράφος είναι όλα φυσικά χρώματα και είναι:

Ώχρα χρυσή
Όμπρα ωμή
Όμπρα ψημένη
Σιέννα ωμή
Σιέννα ψημένη
Χονδροκόκκινο
Κόκκινο του Καδμίου
Κιννάβαρι
Πράσινο τσιμέντου
Όμπρα πράσινη
Άσπρο τιτανίου
Μπλε κοβαλτίου
Μαύρο


Στάδια κατασκευής

1) Σχεδιασμός εικόνας στο χαρτί
2) Προετοιμασία επιφάνειας ξύλου
3) Προετοιμασία ανθιβολίου
4) Αποτύπωση ανθιβολίου στο ξύλο
5) Χρύσωμα εικόνας
6) Προπλασμοί εικόνας (βάση χρωμάτων)
7) Γραψίματα εικόνας (σκούρες αποδόσεις βαφής)
8) Λάμματα εικόνας (φωτεινές αποδόσεις βαφής)
9) Χαρακτηριστικά προσώπου
10)Λάμματα προσώπου (φωτεινότητα σάρκας)
11)Επιγραφή εικόνας
12)Βερνίκωμα εικόνας


Η προσευχή των αγιογράφων

Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ο απερίγραπτος υπάρχων τη φύσει της θεότητος και δια την σωτηρίαν του ανθρώπου επ’ εσχάτων, εκ της παρθένου και Θεοτόκου Μαρίας, αφράστως σαρκωθείς και αξιώσας περιγράφεσθαι. Ο τον άγιον χαρακτήρα της αχράντου όψεως εν τω Αγίω Μανδηλίω τυπώσας και δι αυτού την νόσον του τοπάρχου Αυγάρου ιασάμενος και την ψυχήν αυτού φωτίσας εις την επίγνωσιν σου του αληθινού Θεού ημών. Ο δια του Αγίου σου Πνεύματος συνετίσας τον θείον Απόστολον σου και Ευαγγελιστήν Λουκάν την μορφήν της παναμώμου σου μητρός διαγράψαι, φερούσης σε ως βρέφος εν ταις αγκάλαις αυτής, και το “Η χάρις του εξ εμού τεχθέντος δι εμού μετ’ αυτών” ειπούσης, αυτός Δέσποτα Θεέ των όλων, φώτισον και συνέτισον την ψυχήν, την καρδίαν και την διάνοιαν του δούλου σου (δείνα) και τάς χείρας αυτού εύθυνον προς το αμέμπτως και αρίστως διαγράφειν το είδος της εμφερείας σου και της παναχράντου σου μητρός και πάντων σου των Αγίων, εις δόξαν σήν και εις φαιδρότητα και ωραϊσμόν της Αγίας σου Εκκλησίας και εις άφεσιν αμαρτιών των σχετικώς αυτάς προσκυνούντων και μετ’ ευλαβείας ασπαζομένων και την τιμήν επί το πρωτότυπον αναφερόντων. Λύτρωσαι δε αυτόν εκ πάσης διαβολικής επηρείας, προκόπτοντα εν πάσαις ταις εντολαίς σου, ταις πρεσβείαις της παναχράντου μητρός σου, του Αγίου ενδόξου και Ευαγγελιστού Λουκά και πάντων των Αγίων. Αμήν.

Επιμέλεια Παρουσίασης:
Μιχάλης Χ. Λοΐζου