Δημοσιεύτηκε: Ιούνιος 02. 2015 12:51
Εισήγηση στην Ζ΄ συνάντηση (30.03.2015) του Επιμορφωτικού Σεμιναρίου της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου
Γ’ Ακαδημαϊκού Έτους (2014-2015)
Εισηγητής: Πρεσβύτερος Νεκτάριος Χατζημιχαήλ
Πανιερώτατε,
Σας ευχαριστώ που μου εμπιστευτήκατε να παρουσιάσω στην αποψινή μας συναντηση ορισμένες πτυχές της Θεολογίας του Μυστηρίου του Ευχελαίου.
Θεμελιωτής του Ευχελαίου, όπως και όλων των Μυστηρίων της Εκκλησίας, είναι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός. Ο ευαγγελιστής Μάρκος μας περιγράφει ότι ο Χριστός άρχισε να στέλλει τους μαθητές του ανά δύο και τους έδινε εξουσία να διώχνουν τα ακάθαρτα πνεύματα και θεράπευαν αρρώστους αφού τους άλειφαν με λάδι: «Καὶ προσκαλεῖται τοὺς δώδεκα, καὶ ἤρξατο αὐτοὺς ἀποστέλλειν δύο δύο, καὶ ἐδίδου αὐτοῖς ἐξουσίαν τῶν πνευμάτων τῶν ἀκαθάρτων» (Μᾶρκ. 6,7 )· «καὶ ἐξελθόντες ἐκήρυσσον ἵνα μετανοήσωσι, καὶ δαιμόνια πολλὰ ἐξέβαλλον, καὶ ἤλειφον ἐλαίῳ πολλοὺς ἀρρώστους καὶ ἐθεράπευον» (Μᾶρκ. 6, 12-13). Στην ευαγγελική αυτή διήγηση αναφέρεται σαφώς η κατ’ εντολήν του Χριστού, εν Αγιω Πνεύματι, θεραπεία ασθενών με την επάλειψη ελαίου. Με περισσότερη ακρίβεια ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος συμβουλεύει: «Ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ᾿ αὐτόν, ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ» (Ἰακ. 5, 14-15). Το χωρίο αυτό δείχνει, ότι ήδη οι απόστολοι τελούν μια τελετή ευχελαίου, η οποία τους παραδόθηκε από τον Χριστό. Πιθανόν αυτό συμβαίνει την περίοδο, που ο αναστημένος Κύριος για σαράντα μέρες παρουσιαζόταν στους μαθητές του και τους δίδασκε τα περί της βασιλείας του Θεού: «δι᾽ ἡμερῶν τεσσαράκοντα ὀπτανόμενος αὐτοῖς καὶ λέγων τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ» (Πράξ. 1, 3).
Η Εκκλησία παρέλαβε το Μυστήριο του Ευχελαίου και το τελεί αδιάκοπα από την αποστολική περίοδο έως την εποχή μας. Υπάρχουν σχετικές αναφορές για το Ευχέλαιο σε πηγές και πατέρες των πρώτων αιώνων. Άλλωστε η αναγνώριση και χρησιμοποίηση του Ευχελαίου από αιρέσεις που αποσπάστηκαν τον τέταρτο αιώνα από την Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως οι Κόπτες και οι Ιακωβίτες, δείχνει φανερά την αρχαιότητα του Μυστηρίου. Αρχικά η Ακολουθία απαρτιζόταν από μία ευχή ευλογίας του ελαίου, την οποία συνόδευε η χρίση του ασθενούς. Στο βιβλίο Αποστολικές διαταγές ορίζεται η τέλεση του Ευχελαίου από τον επίσκοπο, παρισταμένου του πρεσβυτέρου και του διακόνου. Απόντος του επισκόπου, τελείται από τον πρεσβύτερο, παρισταμένου του διακόνου. Μάλιστα παρατίθεται εδώ και η ευχή, η οποία διαβαζόταν κατά την ώρα της Προθέσεως. Στο Ευχολόγιο του Σεραπίωνος, επισκόπου Θμουέως (4ος αιώνας) υπάρχουν δύο ευχές αγίου Ελαίου. Η μία πιθανόν διαβάζονταν ανεξάρτητα από τη Θεία Λειτουργία, ενώ ή άλλη κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας και πιθανώτατα κατά το τέλος της Προσκομιδής και πριν την έναρξη της Θείας Ευχαριστίας. Σταδιακά, αυτό το απλο σχήμα του ευχελαίου (ευχή-χρίση) άρχισε να επαυξάνει μέχρι να πάρει την επταδική του μορφή. Τον 9ο αιώνα ο άγιος Αρσένιος επίσκοπος Κερκύρας γράφει τον κανόνα τοῦ Ευχελαίου, που είναι σε χρήση έως σήμερα και έχει ακροστιχίδα, «Εὐχῆς ἐλαίου ψαλμὸς ἐξ Ἀρσενίου». Σύμφωνα με το χειρόγραφο Ευχολόγιο Coislin 213 του 11ου αιώνα, ο καθαγιασμός του ελαίου γινόταν μετά την προσκομιδή και πριν την έναρξη της Θείας Λειτουργίας με την ευχή, «Κύριε , ὁ ἐν τῷ ἐλέει», η οποία λεγόταν από τους επτά πρεσβυτέρους αλληλοδιαδοχικά. Εκεί περιλαμβάνεται ένα αποστολοευαγγέλιο, το πρώτο της σημερινής Ακολουθίας. Μετά την οπισθάμβωνο ευχή, οι ιερείς και πάλι αλληλοδιαδοχικά διαβάζουν την ευχή «Πάτερ Ἅγιε» και χρίουν τον ασθενή. Τον 13ο αιώνα ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Αρσένιος Αυτωρειανός με πατριαρχική διάταξη καθορίζει (την ήδη από την εποχή του συνηθισμένη πρακτική) να τελείται το Μυστήριο του Ευχελαίου εξάπαντος από επτά ιερείς, για τους οποίους συνέγραψε και ισάριθμες ευχές. Την ίδια περίοδο πιθανώτατα προστέθηκαν και τα έξι επιπλέον αποστολοευαγγέλια. Μέσα στους επόμενους δύο αιώνες εξακολουθεί σποραδικά η σύνδεση του Ευχελαίου με τη Θεία Λειτουργία, αν και υπάρχει μια τάση προς την αυτονόμησή του. Την ίδια περίοδο το Ευχέλαιο τελείται και σε σύνδεση με τον όρθρο ή ακόμα και με τον εσπερινό. Κατά τον 16ο αιώνα όμως το Ευχέλαιο απαντάται στην χειρόγραφη παράδοση με την σημερινή του μορφή.
Διαβάστε ολόκληρη την εισήγηση εδώ..
