Παρόλο που η διακοπή των σχέσεων μεταξύ Καθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας υπήρξε τελειωτική, προσπάθειες επανασύνδεσης είχαν σημειωθεί κατ' επανάληψη, με πρωτοβουλία αμφοτέρων. Μέχρι την κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας συγκροτήθηκαν δεκατρείς σύνοδοι επισκόπων προκειμένου να επαναφέρουν την ειρήνη και την ομόνοια μεταξύ των διασπασμένων μερών. Οι σύνοδοι αυτές κατέληγαν πάντοτε σε αποτυχία εξαιτίας πολλών παραγόντων. ΄Ενας απ' αυτούς, ο σημαντικότερος, εστιαζόταν στην προβολή εξευτελιστικών απαιτήσεων εκ μέρους των εκάστοτε πνευματικών ταγών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, οι οποίοι επιδίωκαν την υποδούλωση των ανατολικών σ' αυτούς. Παράλληλα θα πρέπει να αξιολογηθεί και η εκ μέρους των τελευταίων, και δη των αυτοκρατόρων της Πόλης, σκόπιμη προώθηση της ένωσης με το σκεπτικό ότι μια τέτοια ενέργεια θα ενίσχυε το Βυζαντινό κράτος που αντιμετώπιζε θανάσιμο κίνδυνο υποταγής στους Μουσουλμάνους, οι οποίοι περιέσφιγγαν απειλητικά τη βασιλεύουσα. Τελευταία ευκαιρία διαλόγου δόθηκε στη σύνοδο Φερράρας – Φλωρεντίας, όπου ο άγιος Μάρκος ο Ευγενικός, επίσκοπος Εφέσου (1400-1444), πρόβαλε θαρραλέα την άρνησή του στις απαιτήσεις υποδούλωσης της Εκκλησίας στον Πάπα, επηρεάζοντας και τους άλλους επισκόπους της Ανατολής που συμμετείχαν σ' αυτήν. Μ' αυτό το γεγονός κατακλείεται μια για πάντα το κεφάλαιο της επανασύνδεσης Ανατολικού και Δυτικού Χριστιανισμού.
Η όλη «ατμόσφαιρα» που ακολούθησε, οδήγησε τους Χριστιανούς της Ανατολής σε στάση τέλειας απόρριψης των Χριστιανών της Δύσης. Αυτό το πνεύμα εκδηλώθηκε σε όλη του την έκταση πολύ αργότερα. Συγκεκριμένα μπροστά στον υπαρκτό κίνδυνο της άλωσης της βασιλίδας των πόλεων από τους Οθωμανούς, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αποδέχονταν την κατάκτησή της σ' αυτούς παρά την υπαγωγή του κράτους και της Εκκλησίας στους Καθολικούς. «Κρειττότερόν εστιν ειδέναι εν μέση τη Πόλει φακιόλον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν Λατινικήν», έλεγαν ακριβολογούντες οι ανθενωτικοί πολιορκημένοι της Πόλης. Ας σημειωθεί ότι οι παπικοί στο διάστημα εκείνο, λίγο πριν το 1453, έκαναν κάποιου είδους προετοιμασίες για να ελευθερώσουν την Κωνσταντινούπολη από τον επικείμενο ζυγό των φανατικών οπαδών του Ισλάμ, τις ενέργειες των οποίων διηύθυνε ο μόλις 22 ετών Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής.
Αλέξης Αλεξάνδρου
Δρ. Θεολογίας
