Χαίρομαι ιδιαίτερα που μου δίνεται η ευκαιρία να χαιρετήσω τη σημερινή εκδήλωση η οποία γίνεται με την ευκαιρία των εξηντάχρονων του γυμνασίου Ομόδους ενός φάρου που φωτίζει για τόσα χρόνια την περιοχή αυτή που ξεκίνησε μέσα στο σκοτάδι της αποικιοκρατίας για να το διαλύσει που δυνάμωσε την ένταση της φλόγας του στα χρόνια της ανεξαρτησίας και που την διατηρεί άσβεστη στα δύσκολα χρόνια της κατοχής.
Η σκέψη μας γυρνά σήμερα πίσω, τότε που ένας από τους φωτισμένους προκατόχους μου, έβλεπε πλάι στους Άγγλους και τον άλλο μεγάλο εχθρό της εθνικής ελευθερίας, την αγραμματοσύνη. Τότε που ο μητροπολίτης Πάφου Φώτιος κατανοούσε πλήρως πως η παιδεία αποτελεί τη βάση της προόδου και της ευημερίας κάθε λαού και διαγράφει το εθνικό του μέλλον. Τότε που συνειδητοποίησε τον μεγάλο κίνδυνο που ελλόχευε πίσω από τις προσπάθειες των Άγγλων να θέσουν υπό τον έλεγχό τους την παιδεία του τόπου που κατάλαβε πως αν επικρατούσε η «ελληνοκτόνος παιδαγωγία» και εξέλιπε η ελληνορθόδοξη παιδεία, θα πλησιάζε και το τέλος της παρουσίας μας ως Ελλήνων στη γη των πατέρων μας. Τότε που πήρε τη μεγάλη απόφαση για την ίδρυση του Γυμνασίου Ομόδους για να μεταφέρει τα διαχρονικά ιδεώδη της φυλής στη νέα γενιά και να συμβάλει στην κυοφορούμενη προσπάθεια για αποτίναξη του ξένου ζυγού.
Δεν θα σταθώ στον τονισμό της αξίας της παιδείας, παρόλο που όλοι κατανοούμε το ρόλο της στην επιβίωση του λαού, και την επίδρασή της που εκτείνεται πέραν των μαθητικών θρανίων και που επηρεάζει αυτό το ίδιο το έθνος και την πορεία του. Άλλοι, καλύτεροί μου, θα το κάνουν. Θα σταθώ, στα λίγα λεπτά του χαιρετισμού μου, στην προσωπικότητα τού Πάφου Φωτίου, ενός παρεξηγημένου και αδικημένου ιεράρχη.
Τον εγνώρισα, εκ του μακρόθεν, σε χρόνο ανύποπτο και θαύμασα τη δύναμη της διάνοιας και την τέχνη της έκφρασής του. Ως μαθητής του Παγκυπρίου Γυμνασίου, διάβασα την έκθεση ιδεών του, με την οποία κέρδισε το διαγωνισμό για το Σεβέρειο βραβείο. Στη γραφίδα του οι ελληνικές λέξεις αποκτούν μιαν ιδιαίτερη δύναμη και μια γοητεία εξαιρετική, την οποία μέχρι σήμερα δεν έχω ξανασυναντήσει. Σ’εκείνη την έκθεση ο Φώτιος(Φρίξος Κουμίδης, τότε, ως λαϊκός), την οποία από τότε πολλάκις εμελέτησα, παρουσίαζε με τρόπο μοναδικό τον θησαυρό της ελληνικής σοφίας, το κάλλος της αρχαίας μας γλώσσας και το θαύμα του ελληνικού πολιτισμού.
Αργότερα, πολύ πριν ελεηθώ από τον Θεό να γίνω ένας από τους διαδόχους του, στον μητροπολιτικό θρόνο της Πάφου, είχα την ευκαιρία να μελετήσω την προσωπικότητά του, μέσα από κείμενα της εποχής του, αλλά και από μαρτυρίες προσώπων που τον γνώρισαν. Ομολογώ πως δεν ήταν θετικές όλες οι μαρτυρίες για το πρόσωπό του. Το συμπέρασμά μου, όμως, ήταν και είναι, θετικό και ξεκάθαρο.
Ο μακαριστός προκάτοχός μου υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους άνδρες της νεώτερης εκκλησιαστικής ιστορίας μας. Νους φωτισμένος, χείλη μελίρρυτα, παιδεία λιπαρά, θύραθεν και χριστιανική.
Το πνευματικό του ανάστημα και τα πλουσιότατα χαρίσματά του –έμφυτα και επίκτητα-, φόβισαν πολλούς, που τον θεώρησαν αντίζηλό τους και εμπόδιο σε πιθανή δική τους ανέλιξη. Γι’αυτό και προέταξαν λυσσώδη αντίδραση στην εκλογή του από τον λαό και στην πρόκρισή του από τον Εθνάρχη Μακάριο. Και όταν τελικώς εκάμφθησαν οι αντιδράσεις μερικών από αυτούς, ανήλθε στον θρόνο της Πάφου με αγωνιώδες βήμα, «υποτασσόμενος στο ανεξιχνίαστο θέλημα του Θεού» αλλά και με την αίσθηση ότι ανέβαινε σε ικρίωμα, μη αποβλέποντας στην τιμή αλλά στη συναίσθηση της μεγάλης ευθύνης, για την ορθή πηδαλιούχηση της πρώτης Μητροπόλεως της Κύπρου.
Μεριμνούσε για την όλην αγωγήν του λαού ώστε να σέβεται και να τιμά τα ιερά και τα όσιά του, τις πατροπαράδοτες αξίες και να διακρατεί τα χαρακτηριστικά της ταυτότητάς του. Ο λόγος του, πάντα ελληνικός και ορθόδοξος, αποσκοπούσε στη διαφύλαξη της αυτοσυνειδησίας του λαού. Δίδασκε ότι ο λαός χρειαζόταν κληρικούς με επαρκή μόρφωση και διδακτική ικανότητα για να ανταπεξέρχονται κατά των εχθρών της πίστεως, αλλά και κατά του Άγγλου δυνάστη. Και ήταν αυτός ένας από τους κυριότερους λόγους που τον ώθησε στη ίδρυση της σχολής αυτής πριν από 60 χρόνια.
Είναι, όμως, πανανθρώπινη διαπίστωση ότι οι άνθρωποι της αρετής αποκτούν και αναρίθμητους εχθρούς. Ή, όπως λέμε στην εκκλησιαστική μας γλώσσα, τούς δίνεται η ευλογία της δοκιμασίας. Ένα είδος πάθους, που τους οδηγεί, όμως, και σε ένα άλλο είδος αντίκρυσης της ζωής.
Έτσι, βρέθηκαν και για τον Φώτιο οι διαβολείς. Εκείνοι που ξεκινώντας από το γεγονός ότι υποστηρίχθηκε στις μητροπολιτικές εκλογές από την Αριστερά, δεν τον ήθελαν να καταστεί «εθναρχεύων», με την εξορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Γι’αυτό και τον εξανάγκασαν να φύγει από την Κύπρο. Ο επισκοπικός του δόλιχος υπήρξε βραχύς, βραχύτατος, και τις ευγενείς επιδιώξεις του ανέκοψεν η κακία των ανθρώπων. Έφυγε από την Μητρόπολη στην ακμή της εκκλησιαστικής και εθνικής προσφοράς του, όταν ακόμα πολλά μπορούσε να προσφέρει.
Μετά τη λήξη του απελευθερωτικού μας αγώνα, το 1959, και την επιστροφή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, επέστρεψε και ο Μητροπολίτης Φώτιος. Και παρόλο που η Ιερά Σύνοδος απεφάνθη ότι αυτός εξακολουθούσε να είναι ο νόμιμος Μητροπολίτης Πάφου, ο ίδιος απεφάσισε, λόγω των όσων προηγήθηκαν, να παραιτηθεί του θρόνου.
Τον γνώρισα προσωπικά στην Αθήνα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν ήμουν εκεί φοιτητής, να υπομένει καρτερικότατα την ανέχεια και τις ταλαιπωρίες της αυτοεξορίας. Και όταν, χρόνια πολλά μετά, ως επίσκοπος πρώτα, και ως μητροπολίτης αργότερα, έζησα στην Πάφο και συνεργάστηκα με ανθρώπους που τον γνώρισαν πολύ καλά, ολοκλήρωσα την άποψή μου γι’αυτόν.
Χωρίς να θέλω να εκφράσω την κρίση του Θεού, σκέφτομαι πως θα ισχύουν για τον μακαριστό μητροπολίτη Φώτιο, τα λόγια του Χριστού: «Μακάριοι οι δεδιωγμένοι ένεκεν δικαιοσύνης». Αυτή η υπομονή και η εγκαρτέρηση που επέδειξε στους διωγμούς είναι, ίσως, ο πολυτιμότερος θησαυρός που άφησε σ’όσους έγιναν διάδοχοι του θρόνου του. Πολλά τα ίχνη που άφησε και με τα οποία σημάδεψε την πόλη της Πάφου και όλη τη Μητροπολιτική περιφέρεια. Το μεγαλύτερο ίχνος που άφησε στο λαό είναι η απαράμιλλη ευγλωττία του, παρόμοια της οποίας δεν γνώρισε η Πάφος, μέχρι τότε, ούτε και μέχρι σήμερα.
Συμπερασματικά μπορώ να πώ πως η διάβασή του από τη ζωή υπήρξε φωτεινή η διακονία του αξιομίμητη η προσωπικότητά του αλησμόνητη.
Γι’αυτό και συγχαίρω το Γυμνάσιο Ομόδους για την απόφασή τους για τη σημερινή εκδήλωση με την οποία τιμάται ιδιαιτέρως ο Μητροπολίτης Φώτιος. Εφαρμόζουν την προτροπή του αρχαίου ρήτορα: «Αναγκαίον αποδιδόναι τοις ευεργέταις τας κατά δύναμιν ευφημίας».