Ένα βήμα πριν την κατάρευση βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα στην Μύρτου, το οποίο ως γνωστό μετά την εισβολή μετατράπηκε σε τουρκικό στρατόπεδο. Λίγο μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003 εγκταλήφθηκε, προφανώς , γιατί είχε καταστεί επικίνδυνο για τον κατοχικό στρατό. Το μοναστήρι μέχρι το 1974 ήταν ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά προσκυνήματα της Κύπρου. Σήμερα η λέξη κατάθλιψη δεν μπορεί να αποδώσει τα αισθήματα , που νοιώθει ο επισκέπτης στην θέα της καταρρέουσας μονής. Η μεταχείριση της μονής, όπως και άλλων μνημείων στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου , παραπέμπει στις κατεσταμμένε εκκλησίες και μοναστήρια της Μικράς Ασίας, όπου μόνο τα κουφάρια τους έμειαναν , μετά την βίαιη εκδίωση του ελληνικού πληθυσμού το 1922.
Τα υποστηλωτικά έργα , που είχαν αρχίσει πριν περίπου δύο χρόνια σε κάποια από τα κελιά, στο πλαίσιο του προγράμματος της Μεικτής Επιτροπής για την συντήρηση μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν μείνει ημιτελή. Εργασίες δεν γίνονται για την γενικότερη αποκατάσταση της μονής.
Ο σημερινός επισκέπτης αντικρίζει το χειρότερο θέαμα , όταν εισέλθει στον ναό το (καθολικό) του μοναστηριού. Στα παράθυρα υπάρχουν συρματοπλέγματα, η κύρια είσοδος είναι κλειστή, αλλά η νότια είναι ορθάνοικτη και , εκτός από τους ανθρώπους, άνετα μπορούν να εισέλθουν πουλιά ή άλλα ζώα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι σε ένα από τους εξωτερικούς τοίχους του ναού υπάρχει ξεθωριασμένο από τον χρόνο το έμβλημα της επάρατης Απριλιανής χούντας των Αθηνών του 1967.
Σύμφωνα με την παράδοση τον 5 ο αιώνα μ.Χ. δύο καλόγεροι από την Μικρά Ασία έφτασαν στη Μύρτου κρατώντας μια εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα, στην οποία ήταν κρυμμένο ένα κομμάτι από το δάκτυλο του Αγίου. Η εικόνα και το μέρος του λειψάνου του Αγίου έγιναν αιτία για πολλά θαύματα στους πιστούς της περιοχής , οι οποίοι ως ένδειξη σεβασμού, έκτισαν πρώτα ναό και ύστερα μοναστήρι προς τιμήν του. Το μοναστήρι πρέπει να ιδρύθηκε κοντά στα 1735, χρονολογία κατά την οποία το επισκέφτηκε ο Ρώσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκι.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η μονή ανακαινίστηκε από τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Χρύσανθο και απέκτησε διώροφο συγκρότημα στα νότια και δυτικά για να ικανοποιήσει, τόσο τις ανάγκες των μοναχών, όσο και της Μητροπόλεως Κυρηνείας, η οποία είχε εκεί την έδρα της μέχρι το 1917. Το καθολικό αποτελείται από ένα δίκλιτο θολωτό κτίσμα, που το κοσμούσαν ανεικονικές τοιχογραφίες και ένα εξαιρετικής τέχνης επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο, που κατασκευάστηκε το 1743. Στο εικονοστάσιο ήταν τοποθετημένες αξιόλογες μεταβυζαντινές εικόνες που έχουν κλαπεί από τους Τούρκους. Από αυτές ξεχώριζαν δύο από τις εικόνες του Αγίου Παντελεήμονα, η προσκυνηματική, με αργυρή επένδυση (έργο του Ιωάννη Κορνάρου, 1798), που ήταν πάντα γεμάτη από αφιερώματα των πιστών και η άλλη, η κτητορική, που παρίστανε τον Άγιο Παντελεήμονα με τον Επίσκοπο Κυρηνείας Χρύσανθο γονατιστό στα αριστερά του (1770). Στο μοναστήρι λειτουργούσε ελληνικό σχολείο τον 19 ο αιώνα. Το καμπαναριό , του 1839, είναι από τα πρώτα της τουρκοκρατίας.Παρόλο,που η
μονή έγινε στρατόπεδο στο καμπαναριό διατηρούνται δύο καμπάνες.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, το μοναστήρι φιλοξενούσε 10 μοναχούς, με τελευταίο τον Σωφρόνιο Μιχαηλίδη, που κοιμήθηκε εγκλωβισμένος στη Μύρτου στις 27 Ιουλίου 1976, ανήμερα της εορτής του Αγίου Παντελεήμονα
A.ΒΙΚΕΤΟΣ
**************************************************
На грани разрушения находится монастырь Святого Пантелеимона в д. Мирту, на территории которого, после вторжения турецкой армии была расположена военная база. После открытия границы в 2003 году это место было оставлено, по причине аварийного состояния зданий для турецкой армии. До 1974 года монастырь был одним из важных христианских мест паломничества на Кипре.
Невозможно передать словами те чувства, которые испытывает посетитель от вида разрушающегося монастыря. Использование монастырских зданий, также как и многих других памятников на оккупированной части Кипра, напоминает разрушенные церкви и монастыри Малой Азии, где сохранились лишь только руины некогда славных памятников после насильственного изгнания греческого населения в 1922 году.
Восстановительные работы, проводимые в рамках Смешанной Комиссии по реставрации памятников культурного наследия, начатые два года назад в части братского корпуса так и не завершились. Проводимые работы не преследуют цель возращение монастырю былого его вида.
Сегодня посетитель монастыря встречает жалкое зрелище, когда соборный храм вместо окон имеет только решетки, центральный вход храма закрыт, а южные двери храма распахнуты так, что в церковь проникнуть не только люди, но и птицы и животные.
Интересен тот факт, что на внешней стене храма сохранилась выцветшая от времени символика афинской военной хунты 1967 года.
Согласно преданию в 5 веке два монаха из Малой Азии прибыли в местечко Мирту с иконой Святого Пантелеимона, в которой была частичка пальца Святого. Икона с частичкой мощей Святого стали источником многих чудес, в благодарность верующие воздвигли сначала храм, а потом и монастырь в честь Святого. Вероятно монастырь был основан около 1735 года, незадолго до того как его посетил русский монах Василий Барский.
Во время турецкого владычества митрополитом Киринейским Хрисанфом в монастыре были проведены ремонтные работы. Также были построены южный и западный корпус монастыря, который до 1917 года был также и резиденцией Киринейских епископов. Собор является купольным двухнефным зданием с орнаментной росписью, в котором находился позолоченный резной иконостас 1743 года.
Иконостас был представлен значимыми иконами послевизантийского периода, которые впоследствии были украдены турками. Из них выделялись две иконы Святого Пантелеимона: одна в киоте для поклонения (творение Иоанна Конидариса 1798 г.) всегда увешанная от благодарных верующих дарами, а другая – ктиторская, изображающая Святого Пантелеимона рядом с коленопреклоненным Киренейским епископом Хрисанфом (1770). В ХIХ веке при монастыре была открыта греческая школа. Также колокольня обители является первой постройкой времен турецкого владычества. Не смотря, что монастырь использовался турецкой армией, на колокольне сохранились два колокола.
В начале ХХ века в обители подвизались около 10 монахов, последний, Софроний Михаилидис скончался 27 июля 1976 года уже в оккупированном Мирто.
А. Викетос