Δημοσιεύτηκε: Ιούνιος 24. 2010 13:00
O Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, σύμφωνα με πληροφορίες του «Φ», έχει ζητήσει τη συνδρομή της κυβέρνησης για τον επαναπατρισμό στην Κύπρο των περίφημων τοιχογραφιών του Αγίου Ευφημιανού (Θυμωνιανού) της κατεχόμενης Λύσης, ο οποίος πριν από το 1974 κηρύχθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων σε μνημείο του Πίνακα Β΄
Οι τοιχογραφίες αυτές του 13ου και 14 ου αιώνα αποτοιχίστηκαν βίαια, όπως της Κανακαριάς, του Αντιφωνιτή και άλλων ναών, από τον γνωστό τούρκο αρχαιοκάπηλο Αϊντίν Ντικμέν. Από το 1988 οι τοιχογραφίες του Αγίου Ευφημιανού περίπου 38 τεμάχια εκτίθενται στο Μουσείο του Ιδρύματος Μενίλ στο Χιούστον του Τέξας.
Το Ίδρυμα Μενίλ αγόρασε τις τοιχογραφίες από τον Ντικμέν το 1983 και αυτές από το Μόναχο μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο για συντήρηση.
Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α’ υπέγραψε συμφωνία με το Ίδρυμα Μενίλ , που προέβλεπε τον δανεισμό των τοιχογραφιών και την έκθεση τους στο Μουσείο του Ιδρύματος για 15 χρόνια (1/1/1986- 1/12001. Λίγο μετά προτάθηκε ανανέωση της συμφωνίας για 20 χρόνια με ισχύ από το 1992 μέχρι το 2012.
Η εκκλησία του Αγίου Ευφημιανού είναι ένα ιδιαίτερα μικρό λιθόκτιστο κτίσμα, μονόκλιτο με τρούλο.Ο τρούλος της εκκλησίας εκοσμείτο με τοιχογραφία του Χριστού Παντοκράτορα, ο οποίος περιβάλλεται από αγγέλους, την Παρθένο Μαρία και τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Επίσης απεικονίζεται η Ετοιμασία του Θρόνου της Δευτέρας Παρουσίας. Στην αψίδα απεικονίζεται η Παναγία Δεόμενη, μεταξύ των αρχαγγέλων Γαβριήλ και Μιχαήλ.
Οι τοιχογραφίες αυτές διατηρούνταν σε πολύ καλή κατάσταση αφού το 1972 το Τμήμα Αρχαιοτήτων είχε αναλάβει τη συντήρησή τους.
Το θέμα του επαναπατρισμού με τη λήξη της συμφωνίας δεν είναι εύκολο , γιατί, ενώ το προσύμφωνο του 1983 προέβλεπε πως σε ενδεχόμενη διαφωνία μεταξύ Αρχιεπισκοπής και Ιδρύματος Μενίλ θα ήταν δεσμευτική και για τις δύο πλευρές η γνωμοδότηση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, στην τελική συμφωνία προβλέπεται ότι σε περίπτωση διαφωνίας αναλαμβάνει διαιτησία το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο του Τέξας σύμφωνα με την εκεί νομοθεσία.
Έγκυρη νομική πηγή δήλωσε στον «Φ» ότι για το θέμα του επαναπατρισμού ίσως χρειαστεί και η γνώμη διακεκριμένου νομικού από το εξωτερικό.
Εξάλλου, σύμφωνα με πληροφορίες μας, το Ίδρυμα Μενίλ φαίνεται ότι θεωρεί πως ,μετά την πάροδο 20 χρόνων, «οι τοιχογραφίες του ανήκουν».
Πάντως, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος έχει πάρει το ζήτημα πολύ σοβαρά και θα κάνει ότι είναι δυνατό για να γυρίσουν στην Κύπρο οι τοιχογραφίες.
του Αριστείδη Βικέτου, Δημοσιογράφου.
------------------------------------------------------------------
Εκκλησία Αγίου Θεμωνιανού ή Ευφημιανού, Λύση
Η εκκλησία βρίσκεται περίπου 2 χιλιόμετρα στα ΝΔ του χωριού Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου. Είναι ένα ιδιαίτερα μικρό λιθόκτιστο κτίσμα, μονόκλιτο με τρούλο και το εσωτερικό του κοσμείται με τοιχογραφίες του 13ου και 14ου αι. Η κτητορική επιγραφή που υπάρχει στη βάση της αψίδας αναφέρει ότι ο ναός ήταν αφιέρωμα του Λαυρέντιου, ιερομόναχου και ηγούμενου της μονής του Άγιου Ανδρόνικου, στον Άγιο Θεμωνιανό, έναν τοπικό άγιο.
Ο τρούλος της εκκλησίας κοσμείται με τοιχογραφία που παρουσιάζει το Χριστό Παντοκράτορα ο οποίος περιβάλλεται από αγγέλους, την Παρθένο Μαρία και τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Επίσης απεικονίζεται η Ετοιμασία του Θρόνου της Δευτέρας Παρουσίας. Στην αψίδα απεικονίζεται η Παναγία Δεόμενη, μεταξύ των αρχαγγέλων Γαβριήλ και Μιχαήλ.
Οι τοιχογραφίες αυτές διατηρούνταν σε πολύ καλή κατάσταση αφού το 1972 το Τμήμα Αρχαιοτήτων είχε αναλάβει τη συντήρησή τους. Μετά την Τούρκικη εισβολή όμως, και πιο συγκεκριμένα, το 1984, οι τοιχογραφίες αποτοιχίστηκαν. Σύμφωνα με την εφημερίδα Herald Tribune (09.01.1994), το 1984 ένας Τούρκος λαθρέμπορος πούλησε δύο τοιχογραφίες που διατηρούνταν σε πολύ κακή κατάσταση λόγω της διάσπασής τους σε μικρότερα τμήματα. Οι τοιχογραφίες βρέθηκαν δήθεν τυχαία σε εγκαταλειμμένη εκκλησία στη Ν. Τουρκία. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων απέδειξε ότι οι τοιχογραφίες αποτοιχίστηκαν βίαια από την εκκλησία του Αγίου Θεμωνιανού στη Λύση και μετά από χρονοβόρες διαπραγματεύσεις, συμφωνήθηκε ότι ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου.
Οι τοιχογραφίες ανακτήθηκαν το 1984 από το Ίδρυμα Μενίλ (Μenil Foundation), στο Houston του Texas για την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου στην οποία ανήκουν. Πέρασαν όμως οκτώ χρόνια (1992) μέχρι να υπογραφεί από την Εκκλησία της Κύπρου και το Menil Foundation πρωτόκολλο το οποίο να προδιαγράφει ότι το Menil Foundation αναλαμβάνει την κηδεμονία των τοιχογραφιών. Η κηδεμονία αυτή συμπεριλαμβάνει και τα έξοδα επιστημονικής συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών με αντάλλαγμα την ισχύ της κηδεμονίας για περίοδο είκοσι ετών αρχίζοντας από το Φεβρουάριο 1992. Το Ίδρυμα επίσης ανάλαβε και την ανέγερση κατάλληλου στεγάστρου (υπό τη μορφή παρεκκλησίου) για τις τοιχογραφίες. Η συντήρηση των τοιχογραφιών διήρκησε από το 1984 μέχρι το 1988.
Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων
