Δημοσιεύτηκε: Οκτώβριος 30. 2008 18:53
Η ύστερη νεολιθική περίοδος της Κύπρου έφτασε στο τέρμα της γύρω στο 3500 π.Χ. Είχαν προηγηθεί ισχυροί σεισμοί τρεις αιώνες προηγουμένως που κατέστρεψαν τις κοινωνίες της εποχής εκείνης, οι οποίες σιγά αλλά σταθερά ανέκαμψαν και δημιούργησαν τη δική τους πολιτιστική βαθμίδα, κατά τη διάρκεια της οποίας εμφανίζεται δειλά, δειλά και ο χαλκός. Αρχαιολογικά σημάδια που να φανερώνουν ξεκάθαρα την εισροή νέων αποίκων στο νησί δεν υπάρχουν. Αντίθετα, πολλά είναι τα στοιχεία που συνηγορούν προς μια αδιάλειπτη πολιτιστική συνέχεια. Παρά τις καταστροφές που προηγήθηκαν, παρουσιάζεται μια εσωτερική εξέλιξη που τυποποιείται γύρω στο 3500 π.Χ., χρονικό σημείο στο οποίο τοποθετούμε την έναρξη της λεγόμενης Χαλκολιθικής περιόδου που διήρκεσε μέχρι το 2500/2300 π.Χ.
Κυριότερος εκπρόσωπος της ανωτέρω περιόδου είναι η Ερήμη, δυτικά της Λεμεσού. Πέρα από την κατασκευή πήλινων αντικειμένων, κάποια από τα οποία είναι μεγάλου μεγέθους και δείχνουν να είναι αποθηκευτικά, για πρώτη φορά παρατηρείται αυξημένη εκμετάλλευση πετρωμάτων. Έχουμε επίσης την εμφάνιση ελάχιστων χάλκινων αντικειμένων, όπως σμιλάρια, αγκίστρια και κοσμήματα. Το νέο αυτό προϊόν θα σφραγίσει την ιστορία της Κύπρου σε όλους τους μετέπειτα αιώνες.
Το χαρακτηριστικότερο δείγμα του πολιτισμού αυτής της περιόδου είναι τα περίφημα πια σταυρόσχημα ειδώλια από στεατίτη και άλλα παρεμφερή πετρώματα. Μεγάλο κέντρο παραγωγής των ειδωλίων αυτών αποδεικνύεται η περιοχή της Σουσκιού, βόρεια των Κουκλιών. Πρόσφατες ανασκαφές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.
Κατά τη διάρκεια της Χαλκολιθικής περιόδου, ιδιαίτερα από το 3000 και μετέπειτα, έλαβαν χώρα κοινωνικές αλλαγές μεγάλης σπουδαιότητας. Η παρουσία μιας πέτρινης σφραγίδας, όπως και το διαφοροποιημένο μέγεθος των σπιτιών υπαινίσσονται ιδιοκτησιακά δικαιώματα και κοινωνική ιεραρχία. Η ίδια ιστορία παρουσιάζεται και στις ταφές, αφού σε μερικές από αυτές οι νεκροί εναποτίθενται σε απλούς λάκκους χωρίς κτερίσματα, ενώ σε άλλες εναποτίθενται σε μεγαλύτερους λάκκους και συνοδεύονται από πληθώρα κτερισμάτων, σαφής ένδειξη πως στη δεύτερη περίπτωση υπάρχει πλούτος και κοινωνική διαφοροποίηση.
Υπάρχει επίσης σαφής ένδειξη για την ύπαρξη λατρευτικού κέντρου σε οικισμό πλησίον της Κισσόνεργας όπου πιθανότατα λατρευόταν η θεά της γονιμότητας, την οποία πολλούς αιώνες αργότερα διαδέχθηκε στην περιοχή της Πάφου η Αφροδίτη, η κατ’ εξοχήν θεότητα της Κύπρου.
Η Χαλκολιθική περίοδος φαίνεται πως δεν τέλειωσε ταυτόχρονα σε όλη την Κύπρο. Στην περιοχή της Πάφου συνεχίστηκε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ στη βόρεια Κύπρο είχε ήδη αρχίσει η εποχή του χαλκού.
Δρ. Ανδρέας Δημητρίου
